Πρακτική Άσκηση ΚΕ.Μ.Ε. 2022| Ερευνητική εργασία| Τελικό Αρχείο

Προλογικό σημείωμα

Η ανά χείρας ερευνητική εργασία αποτελεί εξ ολοκλήρου ιδέα και πρωτοβουλία του Γιώργου Καραμάνου, την οποία υπέβαλε στο Κέντρο Μελέτης του Εγκλήματος (ΚΕ.Μ.Ε.). Το Κέντρο μας αμέσως έκανε δεκτή την πρότασή του και ανέλαβε για πρώτη φορά τη στήριξη και  επιμέλεια ενός τέτοιου εγχειρήματος.

Προσωπικά εξεπλάγην ευχάριστα όταν ο Γιώργος Καραμάνος ανακοίνωσε την επιθυμία του να μελετήσει τις αναπαραστάσεις του εγκληματικού φαινομένου από τα Μ.Μ.Ε. κυρίως γιατί πίσω από αυτήν διέκρινα το πάθος και την αποφασιστικότητά του να καταδυθεί σε ένα απαιτητικό εγχείρημα. Στην συνέχεια, κατά τη διαδικασία ολοκλήρωσης της μελέτης διαπίστωσα με θαυμασμό ότι ο Γ.Κ. διαθέτει επιστημονική ενάργεια και μεθοδολογική συγκρότηση. Επίσης, ο Γ.Κ. ανέλαβε να συγκροτήσει μία εξαιρετική ερευνητική ομάδα εκπαιδευομένων, αποτελούμενη από τον Σάββα Σκληρό, την Μαρία Ντύλη, τον Παύλο Μαραγκό και την Αναστασία Αλβανού, η οποία, υπό την ευθύνη του, κατάφερε να ολοκληρώσει επιμελώς και με επιτυχία τον επιστημονικό της στόχο.

Η ερευνητική εργασία με θέμα «Αναπαραστάσεις του Εγκληματικού Φαινομένου από τα Μ.Μ.Ε.: Θεωρία της Ετικέτας, Ηθικοί Πανικοί και Μεταγενέστερες Θεωρητικές Προσεγγίσεις» παρόλο που προσεγγίζει ένα θέμα που δεν είναι καινούργιο, καταφέρνει να αναδείξει επιμέρους πτυχές αυτού υπό νέα οπτική και να τεκμηριώσει ότι τα Μ.Μ.Ε. δεν συνιστούν περιφερειακό αντικείμενο της εγκληματολογίας, αλλά εδράζονται στον ερευνητικό πυρήνα αυτής. Περαιτέρω, ο Γ.Κ. διαβλέπει την ιστορική συνέχεια ανάμεσα στη θεωρία της ετικέτας και τη θεωρία του ηθικού πανικού, η οποία υποδεικνύει ότι η εγκληματολογία είναι ένα πεδίο συνεχούς εξέλιξης που αντλεί από παρελθόντα θεωρητικά πλαίσια για την ανάπτυξη νέων ιδεών και προσεγγίσεων.

Ο Guy Debord στο έργο του Κοινωνία του θεάματος υποστηρίζει ότι το θέαμα δεν είναι σύνολο εικόνων, αλλά κοινωνική σχέση ανάμεσα σε πρόσωπα, διαμεσολαβούμενη από εικόνες. Υπό την έννοια αυτή, η παρούσα μελέτη με συγκεκριμένα παραδείγματα, τονίζει πώς διαμορφώνονται αλλά και πού οδηγούν αυτές οι κοινωνικές σχέσεις, με απλά λόγια, ποια είναι η συμβολή της θεωρίας της ετικέτας και του ηθικού πανικού στην περιθωριοποίηση και στον στιγματισμό συγκεκριμένων πληθυσμιακών ομάδων, στην «κανονικοποίηση ενός διχαστικού λόγου και στην αισθητικοποίηση της βίας». Δεν μένει όμως εκεί. Η μελέτη αυτή, υπό το πρίσμα που δημιούργησε ο Γ.Κ., επιχειρεί μια πολύπλευρη και πιο δυναμική θέαση της κατάστασης. Η συμπερίληψη των θεωριών του Hall και των Goode και Ben-Yehuda εισφέρουν στη συζήτηση δημιουργώντας τελικά μία πολυπολική προσέγγιση της κοινωνικής αναπαράστασης του εγκληματικού φαινομένου, η οποία διαμορφώνεται από πολλούς δρώντες.

Η διαμεσολαβημένη και συχνά δραματοποιημένη εμπειρία του εγκλήματος που (ανα)δομείται από τα Μ.Μ.Ε. αποτελεί, τελικά, μία πολιτισμικά δοσμένη εμπειρία, η οποία συγκροτεί τη γνώση μας, τα συναισθήματά μας και τη συμπεριφορά μας, δηλαδή τη στάση μας απέναντι σε αυτό, και γι’ αυτόν τον λόγο η μελέτη για τον ρόλο των Μ.Μ.Ε. στις αναπαραστάσεις του εγκληματικού φαινομένου δεν μπορεί παρά να είναι πάντα επίκαιρη αλλά και κεντρική. Τα Μ.Μ.Ε. σχηματίζουν και μετασχηματίζουν συνεχώς την αντίληψη που έχουμε για το θύμα, το άτομο που διέπραξε την εγκληματική πράξη, την ποινική δικαιοσύνη. Πλάθουν και αναπλάθουν την ίδια τη ‘φύση’ του εγκλήματος και κατά συνέπεια επηρεάζουν σε σημαντικό βαθμό και τον τρόπο που το προσλαμβάνουμε και τον τρόπο που αντιδρούμε απέναντί του και είναι από αυτή την αντίδραση που η δημοκρατία δείχνει κάθε φορά ποια είναι τα όριά της.

Κλείνοντας, θα ήθελα εκ μέρους του ΚΕ.Μ.Ε. αλλά και εγώ προσωπικά να ευχαριστήσω τον Γιώργο Καραμάνο και την ομάδα για το όλο εγχείρημα που έφεραν επιτυχώς εις πέρας. Χωρίς τη δική τους δέσμευση αυτός ο πρώτος ηλεκτρονικός τόμος του Κέντρου μας δεν θα ήταν δυνατό να έχει ολοκληρωθεί.

Δρ Αναστασία Χαλκιά

Ειδικό Επιστημονικό Προσωπικό

στην Εθνική Επιτροπή για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου,

Γενική Γραμματέας Κέντρου Μελέτης του Εγκλήματος